อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 245/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 245 เป็นต้นฯ จึงเห็นสันนิษฐานว่า "ก็สัตว์เหล่านั้น ย่อมเกิดในพวก อสัญญีสัตว์นั้น ด้วยอิริยาบถที่ตนตายอยู่ในมนุษยโลกนี้นั่นแล" ฯ [พระอนาคามีจำพวกเดียวเกิดในสุทธาวาส ๕ ชั้น] หลายบทว่า อนาคามิโน ฯเปฯ อุปฺปชฺชนฺติ ความว่า พระ อริยเจ้าทั้งหลาย ผู้เป็นพระอนาคามีเท่านั้น เจริญปัญจมฌานแม้ทั้ง ๓ ในเวลาเป็นปุถุชนเป็นต้น หรือในภายหลังก็ตาม ย่อมเกิดในสุทธาวาส ๕ ชั้น ตามลำดับแห่งความกำหนดอินทรีย์มีศรัทธาเป็นต้น ที่มีความ แตกต่างกันฯ ประกอบความว่า "พระโยคาวจรเจริญฌานตามลำดับ ๆ แล้ว ย่อมเกิดขึ้นในชั้นอรูปภพทั้งหลายลำดับ" ฯ ก็บทว่า ยถากุกม คือตามลำดับแห่งฌานมีอรูปฌานที่ ๑ เป็นต้นฯ ก็แลคำนี้ แม้ทั้งหมด ท่านอาจารย์กล่าวไว้ด้วยอำนาจภูมิที่ต่างกันแห่งฌานนั้น ๆ นั่นเอง ฯ ส่วนปุถุชนเป็นต้น เมื่อยังมีตัณหาอยู่จะเกิดในที่ไหน ก็ได้ เว้นชั้นสุทธาวาสเสีย อันเป็นภูมิแห่งท่านผู้ได้ฌานตามสมควร ฯ อนึ่ง เมื่อมีตัณหาอยู่อย่างนั้นปุถุชนเป็นต้น ย่อมเกิดแม้ในกามภพ ด้วยอำนาจกรรมที่เป็นกามาวจร ฯ สมจริงดังที่พระผู้มีพระภาคเจ้าตรัส ไว้ว่า "ดูก่อนภิกษุทั้งหลาย การตั้งใจมั่นของผู้มีศีล ย่อมสำเร็จ เพราะ เป็นผู้บริสุทธิ์" ฯ แต่ว่า พระอนาคามีทั้งหลาย ไม่ให้ความยินดี ในกามภพเกิดขึ้น เพราะท่านละความกำหนัดในกามได้โดยประการ ทุกอย่าง เพราะเหตุนั้น ท่านจึงเกิดในที่ใดที่หนึ่ง ซึ่งเป็นภูมิแห่งฌาน ตามที่ตนได้แล้ว เว้นกามโลกเสีย ฯ มีการกำหนดแน่นอนว่า "แท้ว่า