การพัฒนาจิตผ่านอรูปฌานและกรรมฐานในอภิธัมมัตถสังคหบาลี : หน้า 398/442

0 ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 398 พระโยคาวจรทำปฐมฌานนั้นนั่นแลให้ชำนิชำนาญ ด้วยความมีวสี ทั้ง ๕ เหล่านี้ คือ อาวัชชนะ การคำนึง ๑ สมาปัชชนะ การเข้า ๑ อธิฏฐานะ การตั้งมั่น ๑ วุฏฐานะ การออก ๑ ปัจจเวกขณะ การพิจารณา ๑ ตั้งความเพียรเพื่อละองค์ที่หยาบมีวิตกเป็นต้นเสีย เพื่อเกิดองค์ที่ละเอียดมีวิจารเป็นต้น ย่อมบรรลุทุติยฌานเป็นต้นได้ โดยลำดับตามสมควร ฯ ปฏิภาคนิมิต ย่อมมีได้ในกรรมฐาน ๒๒ มีปฐวีกสิณเป็นต้น ด้วยประการดังที่กล่าวมานี้ ฯ 0 ก็ในกรรมบานที่เหลือ (๑๘) อัปปมัญญา ๔ ย่อมเป็นไป บัญญัติว่าสัตว์ฯ ก็บรรดากสิณซึ่งเว้นอากาสกสิณเสีย กสิณอย่างใด อย่างหนึ่ง เมื่อพระโยคาวจรพิจารณาเพิกถอนเสียแล้ว ทำบริกรรม อากาศที่ตนได้ด้วยอำนาจความไม่มีที่สุด อรูปฌานที่ ๑ ย่อมสำเร็จได้ ฯ เมื่อทำบริกรรมอรูปวิญญาณที่ ๑ นั้นนั่นแลอยู่ ด้วยอำนาจความไม่มี ที่สุด อรูปฌานที่ ๒ ย่อมสำเร็จได้ ฯ ก็เมื่อทำบริกรรมความไม่มีแห่ง อรูปวิญญาณที่ ๑ นั้นนั่นแลว่า นิดหนึ่งไม่มี หน่อยหนึ่งไม่มี อรูป ที่ ๓ ย่อมสำเร็จได้ ฯ เมื่อทำบริกรรมอรูปที่ ๓ ว่า นี่สงบ นี่ประณีต ดังนี้ อรูปฌานที่ ๔ ย่อมสำเร็จได้ฯ ก็ในกรรมฐานที่เหลืออีก ๑๐ อย่าง เมื่อ โยคาวจรปรารภอารมณ์มีพุทธคุณเป็นต้น ทำบริกรรม ถือเอานิมิตนั้นดีแล้ว ในนิมิตนั้นนั่นแล บริกรรมภาวนาย่อมตั้งมั่น และอุปจารสมาธิก็ย่อมเกิดขึ้น ๆ จบนัยกรรมฐาน ๔๐