การศึกษาเกี่ยวกับกรรมและวิบากในพระอภิธรรม : หน้า 238/442

เป็นเครื่องสำรอกกาม ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 238 ไม่ประกอบด้วยการยังวิญญาณอันเป็นวิสัยแห่ง กามตัณหาให้เกิด และเหตุที่กุศลจิตฝ่ายมหัคคตะและโลกุตตระมีผล แม้นกันโดยส่วนเดียว เพราะฉะนั้น ท่านอาจารย์จึงกล่าวคำมีอาทิว่า "สพฺพตฺถาปิ กามโลเก" ฯ ท่านอาจารย์กล่าวคำว่า "ตตฺถาปิ" เป็นต้น เพื่อจะแสดงว่า "ก็กรรมเมื่อให้ผลอยู่อย่างนั้น ย่อมให้ผล อย่างด้วยอำนาจแห่งวิบากมีปริมาณ ๑๖, ๑๒ และ ๔ " ค บทว่า ตตฺถาปิ คือ ในกุศลกรรม แม้ที่ให้ผลอยู่อย่างนั้น ๆ บทว่า อุกกฏฐ์ ได้แก่ กุศลกรรมที่วิเศษ เพราะได้กุศลเป็น บริวาร หรือเพราะความเป็นไปแห่งการเสพคุ้นในภายหลังฯ จริงอยู่ กรรมที่กุศลกรรมซึ่งเป็นไปก่อนและภายหลังห้อมล้อมแล้ว ในเวลาที่ตน เป็นไปหรือสั่งสมบ่อย ๆ โดยได้การเสพคุ้นในภายหลัง ชื่อว่าอุกฤษฎ์ฯ ส่วนกรรมที่ถูกอกุศลกรรมห้อมล้อมแล้ว ในเวลาทำหรือในภายหลังถูก ส่งเสริม โดยการให้เกิดความเดือดร้อนว่า "เราได้ทำกรรมชั่วนี้แล้ว" พึงเห็นว่า "ต่ำทราม" ฯ บทว่า ปฏิสนธิ คือ ให้ปฏิสนธิครั้งเดียวเท่านั้น ฯ แท้จริง ด้วยกรรมครั้งเดียว หามีปฏิสนธิได้ในหลาย ๆ ชาติไม่ ๆ แต่ว่าวิบาก ในปวัติกาล ย่อมมีได้ร้อยชาติบ้าง พันชาติบ้าง ฯ สมดังที่พระผู้มี พระภาคตรัสไว้ว่า "ทักษิณา อันบุคคลให้ทานในสัตว์เดียรัจฉาน พึงหวังอานิสงส์ได้ร้อยเท่า"" ฯ ๑. ม. อุปริ. ๑๔/๔๕๕