อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 280/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 280 คู่โคที่เขาเทียมไว้ในแอกที่ ๒ เท่านั้น ได้รับความช่วยเหลือจากโคที่ เทียมไว้ในแอก ๖ แอกเบื้องหลัง จึงยังเกวียนให้เคลื่อนที่ได้ ส่วนคู่ โคที่เขาเทียมไว้ในแอกที่ ๑ เป็นต้น ให้สำเร็จกิจเพียงช่วยเหลือและทรง ไว้เป็นต้นเท่านั้น มีเพื่ออุดหนุนแก่คู่โคที่เขาเทียมไว้ในแอกที่ ๒ คู่นั้น ๆ ก็ความเคลื่อนไหวในอธิการนี้ คือความเกิด (ปรากฏ) ในที่อื่น เพราะ ธรรมทั้งหลายจะก้าวไปจากที่ ๆ เกิดแล้ว แม้เพียงปลายผมก็ไม่มีฯ เมื่อ ประสงค์จะถือเอาความอย่างอื่น ธรรมเหล่านั้น ก็ไม่พึงมี ความขวน ขวายและความประกอบในขณะ ฯ บัณฑิตพึงทราบความสันนิษฐานดังนี้ว่า ก็ชื่อว่าความเป็นเหตุแห่งการเกิดในที่อื่นนั้น ได้แก่การเกิดในที่นั้นร่วมกับ สหชาตรูปเหล่านั้น ดุจรูปที่เกิดพร้อมกับตน (วาโยธาตุ) เกิดในที่อื่นจาก ทีอันรูปซึ่งเกิดในชวนะหลังตั้งอยู่แล้วฉันนั้นนั่นเอง 1 ก็ในรูปเหล่านั้น เมื่อจิตตชรูปเคลื่อนไหวแล้ว แม้รูปนอกนั้นก็ไหว เพราะเนื่องด้วยจิตตช รูปนั้น ดุจก้อนโคมัยแห้งที่โยนลงในกระแสแม่น้ำ ฯ วาโยธาตุเกิดในปฐม ชวนะเป็นต้น แม้ไม่อาจเคลื่อนไหวได้ ด้วยเหตุเช่นนั้น ก็ยังเป็นไปกับด้วย วิการคือวิญญัตินั่นเอง เพราะเกิดมีวิการ คือความบ่ายหน้าไปสู่ทิศที่บุรุษ นี้ต้องการ ยังกิจมีการก้าวไปข้างหน้าเป็นต้นให้เป็นไป ฯ ก็ท่านอนุรุทธา จารย์ได้อธิบายไว้อย่างนี้แล้ว จึงได้กล่าวภาวะแม้แห่งมโนทวาราวัชชนะ ยังวิญญัติให้เกิดฯ ન วิการอันหนึ่งแห่งปฐวีธาตุ ซึ่งมีจิตคิดจะเปล่งถ้อยคำเป็น สมุฏฐาน เป็นปัจจัยแห่งความกระทบกับพวกอุปาทินนรูป (รูปที่มี