อภิธัมมัตถสังคหบาลี: การศึกษาเรื่องอสูรและมนุษย์ : หน้า 203/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 203 ก็หาไม่ ได้แก่พวกเปรตที่เป็นอสูร ฯ ส่วนเวปจิตติอสูรนอกนี้ ชื่อว่า อสูร เพราะอรรถว่า ไม่ใช่เทวดา คือเป็นข้าศึกของเทวดาฯ ก็ใน บทว่า อสุรกายนี้ หมายเอาพวกอสูรที่เป็นเปรตเท่านั้น มิได้หมายเอา พวกเวปจิตติอสูรนอกนี้ เพราะท่านอาจารย์ปรารถนาการถือพวก เวปจิตติอสูร ในพวกเทวดาชั้นดาวดึงส์ฯ สมจริงดังคำที่ท่านอาจารย์ กล่าวไว้ (ในนามรูปปริเฉท) ว่า "พวกเวปจิตตอสูร รวมเข้าใน พวกเทวดาชั้นดาวดึงส์" ฯ [อธิบายคำว่า มนุษย์ เป็นต้น] พวกสัตว์ที่ชื่อว่ามนุษย์ เพราะอรรถว่า มีใจสูง โดยความเป็น ผู้มีใจอย่างอุกฤษฎ์ ด้วยคุณทั้งหลายมีสติ ความเป็นผู้กล้า และความ เป็นผู้สมควรแก่พรหมจรรย์เป็นต้นฯ จริงอย่างนั้น แม้พระอริยาเจ้า มีพระพุทธเจ้าเป็นต้น ผู้บรรลุคุณธรรมมีสติ และความเป็นผู้มีญาณ ให้กุศลธรรมแก่กล้าอย่างยิ่งเป็นต้น” ก็เป็นมนุษย์ทั้งนั้น ๆ ก็บรรดา ชนทั้งหลาย ผู้อยู่ในวีปนี้ เหล่าชนผู้อยู่ในชมพูทวีป ชื่อว่ามนุษย์ โดยนิปปริยาย (โดยตรง) ฯ แต่แม้เหล่าชนผู้อยู่ในทวีปใหญ่นอกนี้ กับเหล่าชนผู้อยู่ในทวีปน้อย ท่านก็เรียกว่ามนุษย์ เพราะความเป็น ผู้มีรูปร่างเหมือนกันกับชนชาวชมพูทวีปนั้น ๆ แต่ชาวโลกกล่าวว่า "ที่ชื่อว่ามนุษย์ เพราะอรรถว่า เป็นเหล่ากอ คือเป็นบุตรของพระมนู คือกษัตริย์ผู้เป็นต้นเดิม" ภูมิเป็นที่อยู่ของพวกมนุษย์ชื่อว่ามวลมนุษย์ ด. ศัพท์นี้เคยแปลกันมาว่า "ผู้บรรลุคุณธรรมมีสติและความเป็นผู้มีปัญญาเครื่องรักษาตน อย่างยิ่งเป็นต้นฯ ที่แปลไว้ที่นี้ ได้แปลไว้ตามอรรถโยชนาอภิธรรม ฯ