อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 386 : หน้า 386/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 386 กับรูปไม่มี, รูปที่เป็นเพียงอารมณ์แห่งนามซึ่งบังเกิดเพราะอาศัยวัตถุ นั่นแล ชื่อว่าอาลัมพนะ เพราะฉะนั้น นามเหล่านั้น ก็ไม่มีการ รังเกียจในการสัมประโยคแม้กับอาลัมพนะนั้น เพราะฉะนั้น ธรรม เหล่าใด มีความรังเกียจในสัมประโยค ธรรมเหล่านั้นนั่นแล แม้เป็น วิปปยุตตปัจจัย พระผู้มีพระภาคก็ตรัสไว้แล้วดังนี้ จึงกล่าวคำมีอาทิว่า โอกฺกนฺติกฺขเณ วตฺถุ ดังนี้ ฯ 0 อัตถิปัจจัยและอวิคตปัจจัย มีถึง ๕ อย่างดังนี้ คือ ปัจจัยชายที่เกิด ร่วมกัน ๓ อย่าง ๑ ที่เกิดก่อน ๒ อย่าง ๑ ที่เกิดภายหลังอย่างเดียว ๑ ที่ท่านกล่าวไว้แล้วด้วยอำนาจแห่งนามรูปตามสมควร โดยประการทั้งปวง คือโดยประการทุกอย่าง, บรรดาอาหาร ได้แก่กวฬิงการาหาร ๑ รูปชีวิตนทรีย์ ๑ ฯ ก็ภาวะแห่งธรรมอันทำความค้ำจุน โดยอัตถิภาพ แก่ธรรมที่ไม่ทำความค้ำจุน โดยไม่มีอัตถิภาย เพราะธรรมเหล่านั้น เป็นสภาพอุปถัมธ์แก่ธรรมเช่นเดียวกันนั้น โดยภาวะแห่งตนมีอยู่ ซึ่ง มีสภาพเป็นปัจจุบัน ชื่อว่าอัตถิปัจจัย เพราะฉะนั้น พระนิพพานซึ่งมีได้ ทุกกาล จึงไม่เป็นอัตถิปัจจัยและอวิคตปัจจัย ฯ อีกอย่างหนึ่ง ภาวะ แห่งธรรมที่ประกอบด้วยขณะมีอุปาทขณะเป็นต้น ทำความค้ำจุนซึ่งผิด จากภาวะแห่งธรรมที่ทำความค้ำจุนโดยนัตถิภาพ และผิดจากภาวะแห่ง ธรรมที่ทำความค้ำจุนโดยวิคตภาพ ชื่อว่าอัตถิปัจจัยเป็นต้น เพราะฉะนั้น พระนิพพานนั้น จึงไม่ถึงความเป็นอัตถิปัจจัยและอวิคตปัจจัยนั้น ๆ ก็บรรดาอัตถิปัจจัยทั้ง ๕ อย่างนี้ รูปชีวิตนทรีย์ พระผู้มีพระภาคไม่ทรง ถือเอาในพวกสหชาตปัจจัย เพราะเป็นธรรมชาติค้ำจุนเพราะในฐิติขณะ