อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 350/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 350 ร่วมกัน เป็นปัจจัยแก่กันและกัน ด้วยสามารถแห่งสัมปยุตตปัจจัย ๑ ฯ นามย่อมเป็นปัจจัยแก่นามรูป ๕ อย่าง คือ เหตุ องค์ฌาน และองค์ มรรคเป็นปัจจัยแก่นามรูปที่เกิดร่วมกัน ด้วยอำนาจแห่งเหตุปัจจัยเป็นต้น, เจตนาที่เกิดร่วมกัน เป็นปัจจัยแก่นามรูปที่เกิดร่วมกัน เจตน เจตนาที่เกิดต่าง ขณะกัน เป็นปัจจัยแก่นามรูปที่เกิดเพราะกรรม ด้วยอำนาจแห่งกัมม ปัจจัย วิบากขันธ์เป็นปัจจัยแก่กันและกัน และแก่รูปที่เกิดร่วมกัน ด้วยอำนาจแห่งวิปากปัจจัย ๑ ฯ นามย่อมเป็นปัจจัยแก่รูปเพียงอย่างเดียว คือ ธรรมทั้งหลาย คือจิตและเจตสิก ซึ่งเกิดภายหลัง เป็นปัจจัย แก่กายนี้ ซึ่งเกิดก่อนด้วยอำนาจแห่งปัจฉาชาตปัจจัย ๑ ฯ รูปย่อมเป็น ปัจจัยแก่นามเพียงอย่างเดียว คือ วัตถุ ๖ เป็นปัจจัยแก่วิญญาณธาตุทั้ง ๓ ในปวัติกาล และอาลัมพนะ (อารมณ์) ทั้ง ๕ เป็นปัจจัยแก่ปัญจ วิญญาณวิถี ด้วยอำนาจแห่งปุเรชาตปัจจัย ๑ ฯ ค 0 บัญญัติ นามและรูป ย่อมเป็นปัจจัยแก่นามนั่นแหละ มี ๒ อย่าง คือด้วยอำนาจอารัมมณปัจจัย และอุปนิสสยปัจจัย ฯ ในปัจจัย ๒ นั้น อารมณ์มี 5 อย่าง ด้วยสามารถแห่งรูปารมณ์เป็นต้น ฯ ส่วนอุปนิสสัย ปัจจัยมี ๓ อย่าง คือ อารัมมณูปนิสสัย ๑ อนันตรูปนิสสัย ๑ ปกตูปนิสสัย ๑ ฯ บรรดาอุปนิสัย ๓ อย่างนั้น อารมณ์นั่นเองที่จิตเจตสิกทำให้หนักแน่น ชื่อว่าอารัมมณูปนิสสัย ๓ อย่างนั้น อารมณ์นั่นเองที่จิตเจตสิกที่ดับไปไม่ขาด ระยะ ชื่อว่าอนันตรูปนิสสัย ฯ ส่วนปกตูปนิสสัยมีมากอย่าง คือ ธรรม ทั้งหลาย (ทั้งที่เป็นภายในและภายนอก) มีราคะและศรัทธาเป็นต้น สุขและทุกข์ ‹ ๑ บุคคล ๑ โภชนะ ๑ ฤดู ๑ เสนาสนะ ๑ ย่อม เป็นปัจจัยแก่ธรรมทั้งหลายมีกุศลธรรมเป็นต้น ซึ่งเป็นผลแห่งกรรมทั้ง 0