โสตาปัตติมรรคจิตและพระสกทาคามี : หน้า 60/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 60 [วิเคราะห์โสตาปัตติมรรคจิตเป็นต้น] มรรคมีองค์ ๘ อันประเสริฐ บัณฑิตเรียกว่า โสตะ เพราะ ไหลตรงไป คือเข้าไปถึงนิพพาน หรือเพราะเป็นเช่นกับกระแสน้ำ โดยความที่น้อมไปสู่มหาสมุทร คือพระนิพพาน ฯ การบรรลุคราว แรก คือการลุถึง ได้แก่การบรรลุมรรคนั้นแต่แรก คือการมาคม คราวแระ ชื่อว่า โสตาปัตติ เพราะ อา อุปสัค เป็นไปในการ ทำทีแรกฯ ธรรมที่ชื่อว่า มรรค เพราะอรรถว่า แสวงหาพระ นิพพาน หรือผู้ต้องการพระนิพพานแสวงหา หรือว่าฆ่าพวกกิเลส ให้ตายไปถึงพระนิพพาน ฯ จิตที่สัมปยุตด้วยมรรคนั้น ชื่อว่า มรรคจิต มรรคจิต ฯ อีกอย่างหนึ่ง ชื่อว่า โสตาปัตติ เพราะอรรถว่า มีการถึงกระแสอริยมรรคคราวแรกฯ มรรคของบุคคลผู้ถึงกระแสนั้น ชื่อว่า โสดาปัตติมรรคฯ จิตที่สัมปยุตด้วยโสดาปัตติมรรคนั้น ชื่อว่า โสดาปัตติมรรจิต ฯ บุคคล บุคคลผู้ชื่อว่า สกทาคามี เพราะว่า มาสู่มนุษยโลกนี้ ครั้งเดียว คือคราวเดียว ด้วยอำนาจปฏิสนธิฯ ในบรรดาพระ สกทาคามีบุคคล ๕ จำพวก คือบุคคลบรรลุความเป็นพระสกทาคมี ในมนุษย์โลกนี้ แล้วปรินิพพานในมนุษยโลกนี้ (ด้วยอนุปาทิเสส นิพพานธาตุ) ๑ บรรลุในเทวโลกนั้นแล้วปรินิพพานในเทวโลกนี้ ๑ บรรลุในมนุษยโลกนี้แล้ว ปรินิพพานในเทวโลก ๑ บรรลุใน เทวโลกนั้นแล้ว ปรินิพพานในมนุษยโลกนี้ ๑ บรรลุในมนุษยโลกนี้ แล้วเกิดในเทวโลกนั้น ปรินิพานในโลกนี้ ๑ พระสกทาคามีที่ 4