อภิธัมมัตถสังคหบาลี - ปริเฉทที่ ๕ : หน้า 394/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 394 อภิธัมมัตถสังคหบาลีแปล ปริเฉทที่ ๕ (ชื่อกัมมัฏฐานสังคหวิภาค) [สังคหคาถา] ต่อจากนี้ไป ข้าพเจ้า (ผู้ชื่อว่า อนุรุทธาจารย์) จักกล่าวกัมมัฏฐานทั้ง ๒ อย่าง แห่งภาวนา ๒ คือ สมถภาวนา และวิปัสสนาภาวนา ตามลำดับ ฯ บรรดากรรมฐาน ๒ อย่างนั้น ในสมถสังคหะ พึงทราบการ สงเคราะห์ (ประมวล, รวบรวม) สมถกรรมฐาน โดยนัย ๒ อย่าง ก่อน คือ กสิฯ ๑๐ อสุภะ ๑๐ อนุสสติ ๑๐ อัปปมัญญา ๔ สัญญา ววัตถาน (การกำหนด) ๑ และ อรูป ๔ ฯ พึงทราบการสงเคราะห์ (ประมวล) จริต ๖ อย่าง คือ ราคจริต ๑ โทสจริต ๑ โมหาจริต ๑ สัทธาจริต ๑ พุทธิจริต ๑ วิตกจริต ๑ ฯ พึงทราบภาวนา ๓ อย่าง คือ บริกรรมภาวนา ๑ อุปจารภาวนา ๑ อัปปนาภาวนา ๑ ฯ จึง ทราบนิมิต ๓ คือ บริกรรมนิมิต ๑ อุคคหนิมิต ๑ ปฏิภาคนิมิต ๑ ฯ [กรรมฐาน ๔๐] พึงทราบอย่างไร ? พึงทราบอย่างนี้ว่า วัตถุ ๑๐ อย่างเหล่านี้ คือ ปฐวีกสิณ ๑ อาโปกสิณ ๑ เตโชกสิณ ๑ วาโยกสิฯ ๑ นีลกสิณ ๑ 0 * พระธรรมวราลังการ ปัจจุบันเป็น สมเด็จพระวันรัต (จับ ฐิตธมโม ป.ธ.๕) วัดโสมนัสวิหาร พระนคร แปลฯ