อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 290/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 290 เหตุผลนั้น ข้าพเจ้ากล่าวไว้แล้วในหนหลังนั่นแล ก็จริง แต่ข้าพเจ้า จะรวบรวมกล่าว พร้อมทั้งเหตุผลในความไม่มีการเกิดรูปในภังคขณะ และเรื่องที่จะพึงกล่าวในเหตุผลนั้น แม้ในที่นี้ เพื่อถือเอาโดยสะดวก (ค้านมติที่ว่าฐิติขณะของจิตไม่มี ในวิภังค์แห่งปัญหามีอาทิอย่างนี้ว่า "จิต เกิดขึ้นแล้ว ชื่อว่าบังเกิดอยู่หรือ ตาม ปัญหา พยากรณ์ว่า ในภังคขณะ จิต บังเกิดแล้ว ชื่อว่ากำลังเกิดขึ้นก็หามิได้ ในอุปปาทขณะ กำลังบังเกิดขึ้น ชื่อว่า บังเกิดแล้ว ก็หามิได้ ดังนี้เป็นต้น' ตรัส ภังคขณะและอุปปาทขณะเท่านั้น มิได้ ตรัสฐิติขณะแห่งจิต หากความเข้าใจจะ พึงมีว่า ฐิติขณะมีอยู่ เพราะพระผู้มี พระภาคตรัสไว้ว่า ความเกิดด้วย ความ ดับด้วย ความแปรเป็นอย่างอื่นแห่งจิตที่ ตั้งอยู่แล้วด้วย ย่อมปรากฏ ดังนี้ แม้ใน พระสูตรนั้น ก็ตรัสถึงความตั้งอยู่แห่ง ความสืบเนื่องกัน เพราะความเป็นอย่างอื่น ไม่ได้ ในธรรมอย่างหนึ่ง และเพราะ ๑. น อุปปันนนฺติอาทินา น มณิสารมัญชุสา แก้ว่า อุปชฺชมาน โน จ อุปฺปนฺนํ ฯ แต่ถ้าเป็น อุปฺปนฺนญฺจาติอาทินา ก็แปลว่า ทั้งเกิดแล้วด้วยฯ