การวิเคราะห์จิตตามอภิธรรม : หน้า 184/442

1 က ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 184 อรหัตตผลจิต ๑ ที่เหลือเว้นจิต ๔๕ ด้วยสามารถแห่งกุศลจิตและอกุศล จิต ๓๓ ผลจิตเบื้องต่ำ ๓ และมหัคคตวิบากจิต ๔ ที่พ้นจากวิถีจิต ตามสมควร คือตามที่ได้ คือตามอำนาจแห่งพระขีณาสพผู้ยังดำรงอยู่ ในกามภพฯ พึงแสดงวิถีจิตของพระเสขะ ๕๖ ด้วยอำนาจกามาวจร วิบากจิต ๒๓ อาวัชชนจิต ๒ กุศลจิต ๒๑ อกุศลจิต ๓ และผลจิต เบื้องต่ำ ๓ เว้นจิต ๓๓ ด้วยสามรถแห่งกิริยาชวนจิต ๑๘ จิตที สหรคตด้วยทิฏฐิและวิจิกิจฉาทั้ง ๕ อัคคผลจิต ๑ แลมหัคคต วิบากจิต (8) ตามสมควรแก่ความเป็นไปโดยไม่แปลกกัน ๆ แต่ โดยแปลกกัน จึงแสดงวิถีจิตของพระโสดาบันและพระสกทาคามี ๑๕ ของพระอนาคามี ๔๕ จึงแสดงวิถีจิต ๕๔ ของปุถุชน ๔ จำพวกที่เหลือ ด้วยอำนาจกามาวจรวิบากจิต อาวัชชนจิต และ โลกิยกุศลจิตอกุศลจิต ที่เหลือ เว้นจิต ๓๕ ด้วยอำนาจกิริยาชวนจิต ๑๘ โลกุตตรจิต "ทั้งหมดและมหัคคตวิบากจิต ตามสมควรแก่ความเป็นไปโดยไม่แปลก กันฯ บัณฑิตพึงเห็นสันนิษฐานว่า แต่โดยที่แปลกกัน วิถีจิต ๕๔ เท่านั้น ย่อมได้แก่ติเหตุกบุคคล (ผู้มีเหตุ ๓) ฯ วิถีจิต ๔๑ เว้น วิบากจิตที่ประกอบด้วยฐาน และอัปปนาชวนจิต ย่อมได้แก่ทวิเหตุกะ และอเหตุกบุคคล (ผู้มีเหตุ ๒ และไม่มีเหตุ) ฯ วิถีจิต ๑๓ เหล่านั้น นั่นแล เว้นวิบากจิตที่มีเหตุ ๒ ย่อมได้แก่สัตว์ผู้เกิดในอบายๆ ความ ต่างแห่งจิตที่เป็นไปด้วยอำนาจของบุคล ชื่อว่าบุคคลเภทฯ วิถีจิตแม้ ทั้งหมด ย่อมมีได้ เพราะความเป็นไปของทวาร ๖ และบุคคลทั้งหมด ในกามาวจรภูมินั้น ฯ ๆ