อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 266/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 266 สมุฏฐาน ย่อมเป็นไปจนกะทั่วเป็นซากค [สังคหคาถา] ากศพ ฯ รูปของเหล่าสัตว์ที่ตายแล้ว ย่อมเป็นไป อย่างนั้นในภพอื่นอีกนั่นแล เริ่มต้นแต่ ปฏิสนธิ ด้วยประการดังที่กล่าวมาฉะนี้ ฯ ก็ในรูปโลก บัณฑิตย่อมไม่ได้ฆานทสกะ ชิวหาทสกะ กายทสกะ ภาวทสกะ และอาหารชกลาป เพราะฉะนั้น ในปฏิสนธิกาลแห่งสัตว์ ในรูปโลกเหล่านั้น ย่อมได้กลาปที่มีกรรมเป็นสมุฏฐาน ๔ คือ ๓ ทสกะ ด้วยสามารถแห่งจักขุทสกะ โสตทสกะ และวัตถุทสกะ กับชีวิตนวกะ และในปวัติกาล ย่อมได้กลาปที่มีจิตและฤดูเป็นสมุฏฐาน ฯ แต่ สำหรับพวกอสัญญีสัตว์ ย่อมไม่ได้แม้จักขุทสกะ โสตทสกะ วัตถุทสกะ และสัทททสกะเป็นต้น อนึ่ง ย่อมไม่ได้จิตตชรูปแม้ทั้งหมด เพราะ ฉะนั้น ในปฏิสนธิกาลแห่งพวกอสัญญีสัตว์นั้น ย่อมได้ชีวิตนวกะอย่าง เดียว และในปวัติกาล รูปมีฤดูเป็นสมุฏฐาน เว้นสัททนวกะ ยังเหลือ อยู่แล ฯ บัณฑิตพึงทราบรูปปวัติ ๒ อย่าง ด้วยสามารถแห่งปฏิสนธิ และปวัติ ในฐานะทั้ง ๓ กล่าวคือกามโลก รูปโลก และอสัญญีสัตว์ ด้วยประการดังกล่าวมา ฉะนี้แล ฯ [สังคหคาถา] ในกามภพ มีรูปภพ มีรูป ๒๓ เท่านั้น, สำหรับพวกอสัญญีสัตว์ มีรูป ๑๗ เท่า ในอรูปภพแม้รูปอะไร ๆ ไม่มีเลย, สัททรูป วิการรูป ชรตารูปและมรณะ ย่อมไม่ได้