อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 235/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 235 สหรคตด้วยอุทธัจจะนี้ พระผู้มีพระภาคทรงยกขึ้นไว้ ไม่ได้หมายถึงการ ให้ปฏิสนธิเลย โดยที่แท้ ทรงยกขึ้น หมายถึงวิบากในปวัติกาล" ฯ อนึ่ง ในคัมภีร์ปัฏฐาน พระผู้มีพระภาคทรงยกภาวะแห่งกรรมปัจจัย ที่เกิดด้วยกัน ทั้งที่เป็นไปในขณะต่าง ๆ กัน แห่งเจตนาอันทัสสนะ พึงละนั่นแลว่า "เจตนาอันทัสสนะพึงละ ที่เกิดด้วยกัน เป็นปัจจัย แห่งรูปทั้งหลาย ที่มีจิตเป็นสมุฏฐาน โดยเป็นกรรมปัจจัย เจตนา ที่เป็นไปในขณะต่าง ๆ กัน อันทัสสนะพึงละ เป็นปัจจัยแห่งวิบากขันธ์ และแห่งกตัตตารูปทั้งหลาย โดยเป็นกรรมปัจจัย" ดังนี้ แล้วทรงยก เฉพาะความที่เจตนาอันภาวนาพึงละ เป็นกรรมปัจจัยที่เกิดร่วมกันว่า "เจตนาที่เกิดร่วมกัน อันภาวนาจึงละ เป็นปัจจัยแห่งรูปทั้งหลาย ที่ มีจิตเป็นสมุฏฐาน โดยเป็นกรรมปัจจัย," แต่ภาวะแห่งกรรมปัจจัย ที่เป็นไปในขณะต่าง ๆ กัน มิได้ทรงยกขึ้นไว้ฯ ก็เจตนากรรมที่ สหรคตด้วยอุทธัจจะนั้น เว้นกรรมปัจจัยที่เป็นไปในขณะต่าง ๆ กัน เสีย จะชักปฏิสนธิมาไม่ได้ เพราะฉะนั้น เจตนากรรมที่สหรคตด้วย อุทธัจจะนั้น จึงให้ปฏิสนธิไม่ได้ แม้โดยประการทั้งปวง (ดังที่กล่าว แล้วในบาลี) ดังนี้แลฯ ඝ ส่วนอาจารย์อีกพวกหนึ่ง กล่าวคำอันใดไว้ว่า "เจตนาที่สหรคต ด้วยอุทธัจจะ ย่อมไม่ให้แม้ซึ่งวิบากทั้ง ๒ เพราะภาวะแห่งกรรมปัจจัย ที่เป็นไปในขณะต่าง ๆ กัน พระผู้มีพระภาคมิได้ทรงยกขึ้นไว้ในคัมภีร์ ปัฏฐาน" ฯ คำนั้น เป็นเพียงมติของอาจารย์เหล่านั้น เพราะวิบาก ในปวัติกาลแม้แห่งเจตนากรรมที่สหรคตด้วยอุทธัจจะ พระองค์ทรงยก