อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 434/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 434 ที่พิจารณานิพพานนั้น ก็พิจารณากิเลสที่ละได้แล้วว่า กิเลสเหล่านี้ เราละได้แล้ว ฯ พิจารณากิเลสที่ยังเหลือว่า กิเลสเหล่านี้ยังเหลืออยู่ แก่เราฯ บทว่า ปจจเวกฺขติ วา น วา คือ พระเสขะบางท่าน ก็พิจารณา บางท่านก็ไม่พิจารณาฯ อธิบายว่า ในการพิจารณากิเลส ที่ละได้แล้วและที่ยังเหลือนั้น เป็นเรื่องตามแต่ท่านประสงค์ ฯ จริงอย่างนั้น เจ้าศากยะมหานาม ทูลถามพระผู้มีพระภาคเจ้า ถึงกิเลสที่ยังละไม่ได้ว่า ธรรมอะไรหนอในภายใน ที่ข้าพระองค์ ยังละไม่ได้ พระเจ้าข้า ฯ แต่สำหรับพระอรหันต์ไม่มีการพิจารณากิเลส ที่ยังเหลือ เพราะกิเลสทั้งหลายท่านละได้หมดแล้ว ฯ เพราะฉะนั้น บัณฑิตพึงทราบว่า ปัจจเวกขณญาณมี ๑๕ คือ พระเสขะ ๒ จำพวก มีปัจจเวกขณญาณ ๑๕ พระอรหันต์มีปัจจเวกขณญาณ ๔ ฯ บทว่า ฉพฺพิสุทธิกุกเมน ได้แก่ ตามลำดับแห่งวิสุทธิ 5 เหล่านี้ คือ วิสุทธิ์ ๒ ที่เป็นมูลฐาน ด้วยอำนาจแห่งสีลวิสุทธิและจิตตวิสุทธิ และวิสุทธิ์ ๔ ที่เป็นโครงร่าง ด้วยอำนาจแห่งทิฏฐิวิสุทธิเป็นต้น ฯ มรรคชื่อว่า ญาณทัสสนวิสุทธิ, เพราะรู้ เพราะกระทำการพิจารณาสัจจะ ๔ และ เพราะบริสุทธิ์จากมลทินคือกิเลส ฯ บทว่า เอตฺถ คือ ในวิปัสสนา กรรมฐาน ฯ จบนิเทศวิสุทธิ ๗ ฯ ๑. ฉบับพม่าและสีหล เป็นกามจาโร ฯ