อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา : หน้า 344/442

ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวีนีฎีกา - หน้าที่ 344 ที่เป็นประธานฯ จริงอยู่ ตัณหาเป็นเหตุพิเศษแห่งทุกข์ เพราะเป็น เหตุแห่งความวิจิตรของกรรม เพราะเข้าถึงความเป็นสหายของกรรม และเพราะเป็นเหตุนานัปการแห่งทุกข์ ฉะนี้และ ฯ ในบทว่า มคฺโค บัณฑิตพึงประกอบมัคคศัพท์อีกว่า มรรคที่กล่าวโดยชื่อว่านิโรธคามินี- ปฏิปทา ท่านเรียกว่า โลกุตตรมรรคฯ ธรรมเหล่านี้ คือ ธรรมมีผัสสะเป็นต้นที่ประกอบด้วยมรรค คือ ที่สัมปยุตด้วยมรรคที่เหลือนอกจากมรรคมีองค์ ๘ และผลพร้อมด้วย ธรรมที่สัมปยุต พ้นไป คือนอกไปจากสัจจะ ๔ โดยนิปปริยาย ฯ แต่โดย ปริยาย เพราะเหตุที่ท่านกล่าวคำว่า มคฺคงค์ มคฺคปริยาปนฺนํ ไว้ แม้ในนิเทศแห่งอัญญาตาวินทรีย์ ในบรรดาผลธรรมจึงอาจทำการ สงเคราะห์สัมมาทิฏฐิเป็นต้น ลงในมรรคสัจ และธรรมที่สัมปยุตด้วย มรรคผลนอกนี้ลงในทุกขสัจ โดยเป็นสังสารทุกข์เหมือนกัน ฯ จริงอยู่ เมื่อมีการสงเคราะห์อย่างนี้ แม้ความที่สัจจเทศนา เป็นสัพพสังคาฬิกา (คือสงเคราะห์ธรรมทั้งปวง) ก็เกิดขึ้นได้ ฯ ถามว่า ก็เพราะเหตุไร ท่านอาจารย์จึงกล่าวธรรมมีขันธ์เป็นต้นเหล่านั้นไว้เป็นอันมากฯ แก้ว่า เพราะธรรมทั้งหลาย แม้พระผู้มีพระภาคก็ทรงแสดงไว้มากอย่างนั้น เหมือนกันฯ ถามว่า เพราะเหตุไรแม้พระผู้มีพระภาคจึงทรงแสดง ธรรมไว้เป็นอันมากอย่างนั้น ๆ แก้ว่า เพราะทรงพระประสงค์ความ อนุเคราะห์สัตว์ ๓ เหล่าฯ จริงอยู่ สัตว์มี ๓ เหล่า ด้วยอำนาจความ หลงงมงายในนาม ๑ ในรูป ๑ และในนามและรูปทั้ง ๒ นั้น ๑ ด้วย ค ન્ က อำนาจแห่งอินทรีย์แก่กล้า ๑ ไม่แก่กล้านัก ๑ อ่อน ๑ และด้วย 0