ข้อความต้นฉบับในหน้า
ประโยค - อภิธัมมัตถสังคหบาลี และอภิธัมมัตถวิภาวินีฎีกา - หน้าที่ 155
ลักษณรูป ความเกิด และความไม่เที่ยง มีอายุเท่ากันกับอุปปาทขณะ
และภังคขณะของจิตฯ ส่วนความแก่มีอายุเท่าขณะจิต ๔๕ ขณะ ฯ ก็
เพราะทำอธิบายอย่างนี้ ท่านอาจารย์ทั้งหลายจึงกล่าวว่า
รูปนั้น เว้นวิญญัติ และลักษณะรูปเสีย
มีอายุเท่ากับ ๑๗ ขณะจิต ฯ
แต่อาจารย์บางพวกกล่าวว่า เพราะคำในอรรถกถาปฏิจจสมุป
บาทว่า ขณะจิต ๑๑ เป็นอันล่วงผ่านไปด้วยเหตุเดียวเพียงเท่านี้ ที่นั้น
ปฏิสนธิจิต ย่อมเกิดขึ้นในอามรณ์นั้นนั่นแล ซึ่งมีอายุชั่ว ๕ ขณะจิต
ที่เหลือ ดังนี้ ขณะจิต ๑๖ จึงเป็นอายุรูปธรรม จริงอยู่ รูปที่
กำลังเกิดเท่านั้นเป็นปัจจัยแก่ภวังคจลนะได้ ฯ คำขอเกจิอาจารย์นี้นั้น
ไร้สาระ เพราะขณะจิต ๑๗ มาในอรรถกถานั่นแล โดยนัยเป็นต้นว่า
รูปที่เกิดร่วมกับปฏิสนธิจิต ดังไปพร้อมกับจิตที่ ๑๒ ตั้งแต่ปฏิสนธิจิต
นั้น รูปที่เกิดในฐิติขณะแห่งปฏิสนธิจิต ย่อมดับไปในอุปปาทขณะ
แห่งจิตที่ ๑๘ ดังนี้ ๆ ก็ในที่ใด ขณะจิต ๑๖ เท่านั้น ย่อมปรากฏ
ในที่นั้น ท่านนำนัยไปด้วยอำนาจขณะคือความเหมาะสม เพื่อความ
เป็นปัจจัยแก่ความเป็นไปแห่งจิตฯ จริงอยู่ รูปแม้ผ่านไปเพียงขณะจิต
เดียว โดยที่สุดอย่างต่ำ ก็สามารถมาสู่คลองได้แล ฯ พอที่ด้วยการ
โต้แย้ง ฯ ขณะเหมือนขณะของจิตดวงเดียว ชื่อว่าเอกจิตตขณะ
(ขณะจิตดวงเดียว) ฯ ขณะจิตดวงเดียวนั้น ล่วงเลยอารมณ์เหล่านี้ไป
หรือว่าอารมณ์เหล่านี้ล่วงเลยขณะจิตดวงเดียวนั้นไป เพราะฉะนั้น จึงชื่อว่า
เอกจิตตขณาตีตะ ฯ
ન